باغهای اصفهان
باغ كجاوه خانه: اين باغ نزديك بازار صباغان بوده و 45 هزار زرع وسعت داشته است.
باغ احمد سياه: اين باغ در قرن سوم هجري ساخته شده كه در زمان مكشاه سلجوقي اقامتگاه تركان خاتون بوده و در عمارت زيباي آن آثار هنري بينظيري وجود داشته است. اين باغ در كنار زايندهرود بوده است.
باغ كاران: اين باغ بسيار زيبا كه بعضي از شعرا آن را توصيف نمودهاند، از بناهاي ملكشاه سلجوقي بوده و در محلّه خواجو و كنار زايندهرود قرار داشته است و خواجه حافظ شيرازي چندي در اين باغ مهمان بوده و در غزلي آن را چنين توصيف ميكند:
روز وصــل دوستداران يـاد بــاد يــاد بـاد آن روزگاران يـاد بـاد
گرچه صد رود است در چشمم مدام زنـده رود بــاغ كـاران يـاد بـاد
باغ تاج آباد: اين باغ به فرمان شاه عباس در محل كنوني خيابان نظر واقع در جلفا ساخته شده بود. شاه هنگام شكار در اين باغ اقامت مينموده است.
باغ تخت: اين باغ بزرگ از بناهاي دوران صفويه و در مغرب چهارباغ قرار داشته. مساحت آن چهل هزار زرع بوده است. در اين باغ دو قصر سلطنتي بوده كه درب يكي رو به چهارباغ و درب ديگري رو به خيابان شيخ بهايي باز ميشده.
باغ طاوس خانه: اين باغ سلطنتي از بناهاي شاه عباس دوم بوده و در مشرق چهارباغ قرار دارد. مساحت آن چهل هزار زرع بوده و مادي نياصرم از وسط آن عبور ميكرده است.
باغ نسترن: اين باغ در زمان صفويه ساخته شده و در كنار مادي نياصرم و متّصل به رودخانه زاينده رود بوده است. اين باغ زيبا به امين الشريعة اصفهاني تعلق داشته است.
باغ ميرزا مهديخان: اين باغ از آثار صفويه بوده و در تلواسكان (تل واژگون) قرار داشته است. مساحت آن 27 هزار زرع و از آثار ميرزا مهديخان بوده است.
باغ بابا امير: اين باغ در دوران صفويه در چهارباغ احداث شده. مساحت آن سي هزار زرع بوده و عمارت زيبايي در وسط آن قرار داشته است. اين باغ در زمان ناصرالدين شاه به ملكيت صارم الدوله درآمده است.
باغ نظر: اين باغ مربوط به دوران صفويه بوده. چهل و پنج هزار متر مربع مساحت داشته است و مادي نياصرم از وسط آن ميگذشته، اين باغ متعلّق به شيخ العراقين بوده است.
باغ كَل عنايت: اين باغ مربوط به زمان صفويه و متعلق به كَل عنايت، دلقك معروف شاه عباس بوده است ه در محل خيابان ابن سيناي كنوني بوده و اكنون كوچة باغ عنايت در آنجا مشهور است.
باغ قوشخانه: اين باغ كه محل نگاهداري قوشهاي سلطنتي بوده، در محل طوقچي و در مسير زينبيه قرار داشته است.
باغ شاه: اين باغ متّصل به دربار شاهي و در حوالي ميدان نقش جهان بوده و شاه پس از تماشاي بازي چوگان ر اين باغ استراحت ميكرده است.
باغ زرشك: اين باغ معروف در جنوب زايندهرود و محل فعلي كارخانة صنايع پشم – واقع در چهارباغ بالا – قرار داشته است. داراي عمارت و درياچه و آبشار بوده و هشتاد هزار متر مربع وسعت داشته و به جلفا و زايندهرود مسلّط بوده است.
باغ منوچهرخان معتمدالدوله: اين باغ در دوران صفويه احداث شده و در محل پشت مطبخ قرار داشته است. باغي وسيع و زيبا و در آن عمارتي دو طبقه، به شكل كلاه فرنگي بوده است.
باغ داروغه: اين باغ به مساحت پانزده هزار زرع و باغ وقايعنويس به مساحت
باغ چيني خانه: اين باغ مقابل كاخ چهلستون قرار داشته و در زمان صفويه ساخته شده است 28 هزار زرع و باغ ديوان بيگي به مساحت 25 هزار زرع و باغ تفنگچي آغاسي به مساحت سي هزار زرع، در كنار يكديگر قرار داشته و متعلّق به آقا كمالالدّين شريعتمدار اصفهاني بوده است.
باغ فرح آباد: اين باغ بسيار مصفّا و بزرگ كه در جنوب اصفهان قرار داشته، مورد توجّه و علاقه شاه سلطان حسين صفوي بوده كه به دستور او در دامنه كوه صفه ساخته شده بود. طول آن يك فرسنگ و عرض آن نيم فرسنگ بوده و شاه سلطان حسين ماهها در آن به عيش و عشرت ميپرداخته است. در اين باغ، واقعة ننگين تاريخ ايران اتفاق افتاد و شاه سلطان حسين، باغ و مملكت را يكجا به محمود افغان تسليم نمود.
باغ هزار جريب: اين باغ كه در انتهاي چهارباغ بالا قرار داشته، از بناهاي صفويه بوده كه در آن عمارتي زيبا و آبشاري با صفا ساخته بودند. متأسفانه همه آنها به دست ظل السلطان پسر ناصرالدين شاه، همراه بسياري از آثار ديگر اصفهان به ويراني كشيده شد.
باغ كومه: از باغهاي بيرون شهر اصفهان است كه در بلوك لنجان واقع شده و متعلق به زمان صفوي است. اين باغ شكارگاه شاه عباس بوده و در كنار آن نهر آب بزرگي وجود داشته كه در حوالي آن پرندگان زيادي در پرواز بودهاند. در اين باغ بزرگ درياچهاي ساخته شده بود. و جزيرهاي در وسط آن قرار داشته كه به وسيله پل متحرّكي به آن جزيره ميرفتند و چون پل را بر ميداشتند رابطة باغ با جزيره قطع ميشده است. در اين باغ انواع گلها و درختان زينتي و عمارات زيبا وجود داشته و به نام باغ كام و يا باغ كومة «سگِ علي» - كلبِعلي لقبي كه شاه عباس به خود داده بود – شهرت داشته است.
باغ حاجي: اين باغ در چهارباغ پايين و جهت اقامت «همايون شاه» پادشاه هندوستان ساخته شده بود كه به نام باغ همايون ناميده ميشد. زماني كه آغا محمدخان از طرف كريمخان مأمور تعمير آن گرديد، به نام باغ حاجي شهرت يافت. اين باغ متعلق به دوران صفوي است. امروز قسمتي از آن، جزو ورزشگاه معروف تختي است كه به پاس بزرگداشت زندهياد غلامرضا تختي، پهلوان نامي ايران و قهرمان كشتي جهان به اين اسم ناميده ميشود.
باغ خلفا: اين باغ در جنوب غربي ميدان نقش جهان قرار داشته و داراي وسعت زياد و عمارت سلطنتي بوده است.
باغ عدن: اين باغ كه كاخهاي آن از بناهاي مهمّ و زيباي اصفهان به شمار ميآمده، مربوط به دوران سلجوقيان بوده و به دالان هشت بهشت هم شهرت داشته و به شش باغ كوچك مصّفا تقسيم ميشده است ملكشاه سلجوقي اين باغ را جهت حرمسرا انتخاب نموده بود و شش سوگلي شاه با نديمهها و خدمة آنها در اين باغها زندگي ميكردند.
باغ كاج: در جنوب شرقي پل خواجو قرار داشته و قصري زيبا مشرف به رودخانه زايندهرود در آن ساخته شده بود. اين باغ در فتنة افغان محل سكونت و زندگي محمود غلجايي بود كه از بيم اهالي پايتخت در آن مخفي شده بود. به همين مناسبت به باغ محمود نيز شهرت داشت.
باغ مستوفي: مقابل باغ كاج و در قسمت غرب خيابان فيض كنوني قرار داشت و داراي عمارت زيبايي بود. اين باغ مشجّر و پرگل به باغ گلستان – در كنار تالار آينهخانه و مشرف به زايندهرود – متّصل ميشد.
باغ انارستان: در مشرق خيابان فيض كنوني قرار داشته كه هماكنون نيز كوچهاي به همين نام در اين منطقه وجود دارد.
باغ نگارستان: اين باغ زيبا و بزرگ داراي ساختمان و قصر زيبايي بود و درياچهاي بزرگ وسط آن ساخته شده بود. باغ نگارستان در جانب غرب خيابان فيض قرار داشت و مانند بسياري از قصرها و كاخهاي ديگر در حملة افغان از سكنه، خالي و به ويراني كشيده شد، ولي هنوز در اسناد تاريخي و در نزد سالمندان به همان نام باقي است.
باغ غدير: اين باغ در مشرق اصفهان قرار دارد و داراي فضايي وسيع و سالنهاي متعددي است. اين باغ مشجر داراي گل و چمن و حوض و فواره و تأسيسات ورزشي و سالن كتابخانه بوده و براي برگزاري نمايشگاههاي هنري و صنعتي و جلسات سخنراني از سالنهاي آن استفاده ميشود. اين باغ در سالهاي اخير به شكل آبرومندي درآمده و محل گردش و تفريحات سالم ورزشي و مطالعة علاقمندان است.
علاوه بر باغهاي ذكر شده حدود يكصد و ده باغ مصفّاي ديگر در گوشه و كنار اصفهان وجود داشته كه با توسعه يافتن شهر و احداث خيابانها و ساختمانهاي متعدّد اكثر آنها معدوم شده، فقط آثار و نام برخي از آنها باقي مانده است.
منبع: http://www.isfahan.ir/VisitorPages/printShow.aspx?itemid=622