پناهگاه حيات وحـش قميشلو
گرد آورنده : حسين ميرزايي علويجه
مقدمه
پناهگاه حيات وحش قميشلو در 25 كيلومتري شمال غرب اصفهان و 20 كيلومتري جنوب شرق علويجه و در محدوده، 51:00 تا 27: 51 طول شرقي و 5 0: 33 تا 43 : 32 عرض شمالي، واقع است. اين منطقه از شمال به جاده آسفالته اصفهان ـ علويجه، از جنوب به تيران، از غرب به روستاهاي حسين آباد و ميرآباد و از شرق به جاده تهران- اصفهان منتهي ميگردد. پناهگاه حيات وحش قميشلو داراي آب وهواي معتدل متمايل به گرم بوده و در منطقهاي نيمه صحرايي واقع گرديده است. پناهگاه حيات وحش قميشلو در زمان قاجاريه يكي از بهترين شكارگاههاي اصفهان بوده كه مسعود ميرزا پسر بزرگ ناصرالدين شاه و حاكم اصفهان (ظل السلطان) در اين منطقه به شكار ميپرداختند. اين منطقه زيستگاه مناسبي براي قوچ و ميش نژاد اصفهان ( Ovis orientalis esfahanica ) ميباشد علاوه بر اين گونه، گونههاي با ارزش گياهي و جانوري در اين منطقه وجود دارد. در سال 1343 كانون شكار و صيد منطقهاي با وسعت 37 هزار هكتار را از شاهزادههاي قاجاريه خريداري و به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام كرد. در سال 1350 شورايعالي شكارباني و نظارت بر صيد همان مساحت 37 هزار هكتار را كه مشتمل بر سه منطقه امن بود به عنوان پناهگاه حيات وحش تصويب نمود در سال 1374 وسعت اين منطقه به 85750 هكتار افزايش يافت كه محدوده آن بر اساس مصوبه و نقشه دقيقاً تعيين گرديده است.
اقليم: متوسط بارندگي ساليانه 190ـ180 ميليمتر ميباشد كه مشخصه منطقه خشك با بارندگي كم است. متوسط كمترين رطوبت 16 درصد در تابستان و متوسط بيشترين آن 76 درصد در فصل زمستان ميباشد. حداكثر درجه حرارات 5/41 درجه سانتيگراد در مرداد ماه و كمترين آن 5/18ـ درجه سانتيگراد در بهمن ماه است كه نتيجه اين مطالعات نشان ميدهد اقليم منطقه سرد و خشك است.
وضعيت توپوگرافي: عرصههاي طبيعي قميشلو را دشتها، كوهها و تپه ماهورهاي متعددي تشكيل ميدهد مهمترين ارتفاعات منطقه عمركوه، موستان، زنگاري، دم زرد، اتابكي، دربند، كپه پلنگ و دم دراز ميباشد.
منابع آبي: بيش از 45 منبع طبيعي و احداثي آب شرب انساني، حيات وحش و كشاورزي در محدوده پناهگاه وجود دارد كه از منابع مختلف چاه، قنات و چشمه تأمين ميگردد. از مهمترين منابع آبي ميتوان به چشمه كرالياس چشمه كهوك، چشمه موشي، چشمه سنجد ، چاه محمودي و چاه خرسك اشاره كرد.
مناطق امن پناهگاه حيات وحش قميشلو: در حال حاضر پناهگاه داراي سه منطقه امن با مشخصات زير است. منطقه امن كرالياس داراي وسعتي معادل 4712 هكتار كه زيستگاه مطلوب قوچ و ميش است. منطقه امن زلول و لاسميان با وسعت 3102 هكتار. منطقه امن سلاخي و كهوك با وسعت 2100 هكتار. در حال حاضر مطالعاتي در خصوص افزايش سطح مناطق امن و تبديل آنها به پارك ملي در حال انجام است.
حيات وحش جانوري
پستانداران: قوچ و ميش اصفهاني به عنوان گونه غالب منطقه. آهوي ايراني، كل و بز، گرگ، شغال، روباه، كفتار، گوركن راهراه، كاراكال، پلنگ، تشي، خرگوش، موش، جربيل
پرندگان: قرقي، سارگپه، عقاب طلايي، كركس، دال، بالابان، شاهين، دليجه، تيهو، كبك، كبوتر چاهي، فاخته، قمري، سبزقبا، جغد كوچك، زنبور خورك، هدهد، هوبره (غير بومي يا مهاجر) و تعدادي پرندگان ريزجثه و گنجشك سانان.
خزندگان: لاك پشت خشكي، آگاما، انواعي از جكوها و مارهاي سمي و غير سمي.
گياهان پناهگاه حيات وحش قميشلو: در پناهگاه حيات وحش قميشلو حدود 350 گونه گياه شناسايي شده كه مربوط به 216 جنس و 62 تيره گياهي بوده و گونههاي غالب آن را آرتميزيا و آستراگالوس تشكيل ميدهد. در مناطق امن به علت جلوگيري از چراي مفرط دامها و قرق، گونههاي خوش خوراك رويش فوقالعاده داشته و سطح بيشتري از مراتع را پوشانيده است. گياهان منطقه از لحاظ دارويي و صنعتي داراي اهميت زيادي هستند.

شكل 1. محدوده پارك ملي قميشلو
در منطقه قميشلو، قلعه ای تاریخی نیز بازمانده از دوران قاجار وجود دارد (شكل 2) که به عنوان شکارگاه « ظل السلطان » پسر ناصرالدین شاه قاجار و حاکم اصفهان مورد استفاده بوده است. این قلعه زیبا در زمینی به مساحت 9000 مترمربع دربرگیرنده چند نشیمنگاه، حیاط خلوت، اصطبل، انبار، پاسگاه، اتاق خدمتکاران و حمام می باشد . قلعه قميشلو که ارزش تاریخی و معماری دارد طی سال های گذشته مورد بی توجهی مسئولان سازمان میراث فرهنگی و سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته و اگرچه اخیرا اقدامات ترمیمی محدودی در آنجا انجام شده اما در صورت مرمت کامل و نگهداری دقیق، ضمن حفظ ارزش های تاریخی و فرهنگی می تواند به عنوان محل مناسبی برای استفاده گردشگران و دوستداران محیط زیست خواهد بود.


شكل 2. قلعه قميشلو
منابع
1. پایگاه اطلاعات منابع طبیعی و محیط زیست
2. كوير ها و بيابانهاي ايران (www.irandeserts.com